Jedno z najstarszych miast w Polsce, mające bogatą historię sięgającą nawet XI wieku.
Kiedyś zachwalałbym Sandomierz jako lepszą alternatywę dla nadętego Kazimierza nad Wisłą*, czyli mekki dla ludzi do nich aspirujących do elity, ale po sukcesie serialu o Ojcu Mateuszu, to już nieaktualne.
Dzisiaj Sandomierz turystycznie pochłania Kazimierz nad Wisłą i wydala Ciechocinek. I słusznie, bo ma znacznie więcej do zaoferowania, a każdy woli towarzystwo normalnych turystów, niż takich którzy uczyli się jak jeść bezę z poradnika Jolanty Kwaśniewskiej.
Gastronomia
Znajoma mi osoba twierdzi, że Sandomierz jest kulinarna pustynią. Duża przesada, ale rzeczywiście coś w tym jest, jeśli porównujemy go z Kazimierzem Dolnym. Należy jednak pamiętać że Sandomierz to żywe miasto a Kazimierz to renesansowa dekoracja, gdzie mieszkańcy żyją wyłącznie z turystyki lub pracują gdzie indziej a do miasta zjeżdżają na weekend.
W Sandomierzu większość restauracji, na starym mieście, serwuje potrawy lokalne i tradycyjne, więc jeśli nie szukacie kuchni Fusion to nie będziecie rozczarowani.
Sandomierz to także wino, sery i cukierki krówki. O ile jakość tych pierwszych nie budzi zastrzeżeń to te stręczone wszędzie krówki są tak oryginalne jak sandomierskie magnesy na lodówkę, wyprodukowane w Chinach. Cukierki te są produkowane w Opolu Lubelskim, a jeśli chodzi o smak to są za mało śmietankowe.
*Kazimierz nad Wisłą już dawno nie jest elitarny, to tylko moje uprzedzenia z lat 90.
Sandomierz obfituje w zabytki architektoniczne, w tym gotycką katedrę, zamek królewski, ratusz, kościoły oraz wiele historycznych kamienic.
Stare Miasto Sandomierza zachowało swój średniowieczny układ urbanistyczny.
Bazylika katedralna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Kościół gotycki wzniesiony ok. 1360 roku i rozbudowany w poł. XV wieku.
Wnętrze świątyni jest późnobarokowe i rokokowe a polichromie w prezbiterium są w stylu bizantyjsko-ruskim pochodzą z XV wieku. Wspomniane polichromie powstały z inicjatywy Władysława Jagiełły, który po raz pierwszy przekroczył próg sandomierskiej kolegiaty zdążając do Krakowa na swój ślub, około 1423 roku powstały w prezbiterium wspaniałe freski namalowane w kanonie sztuki bizantyjskiej. Do ich namalowania Jagiełło sprowadził artystów z Rusi.
Kościół Świętego Jakuba w Sandomierzu
Według Wincentego Kadłubka kościół ufundowała przed 1211 rokiem, księżniczka Adelajda, córkę Kazimierza II Sprawiedliwego, choć pierwotna świątynia mogła być jeszcze starsza niż wspomniana w kadłubkowej kronice.
Świątynia z całą pewnością związana była ze szlakami św. Jakuba.
Kościół zachował się w obecnej formie mimo licznych wojen. Kilka razy ocierał się o ruinę, ale dzięki staraniom dominikanów, a później władz Sandomierza, nie podzielił losu najstarszych kościołów św. Jana, św. Mikołaja, św. Marii Magdaleny, św. Piotra, które nie przetrwały do naszych czasów i w XIX wieku zostały rozebrane.
Kościół jest jednym z nielicznych na świecie, jeśli nie jedynym kościołem romańskim w którego konstrukcji użyto rozwiązań architektonicznych kojażonych z późniejszym stylem gotyckim.
Grób Krzyżowca w kościele Świętego Jakuba
Że to jest grób Krzyżowca, do końca nie wiem ale ten kamień jest teraz dobrze oświetlony, ale nie podpisany. Sugeruje więc że jest to coś istotnego.
A skąd podjąłem wiedzę, że to jest grób Rycerza Krzyżowego?
Kiedy 20 lat temu pierwszy raz byłem w tym kościele, zauważyłem grupę turystów zgromadzoną wokół tego kamienia i głos przewodnika turystycznego: a tu drodzy Państwo widzicie grób Krzyżowca, rzecz unikalną w Polsce.
Zainteresowany przepchnąłem się między turystów, patrzę na tą posadzkę i nic nie widzę. Ten kamień nie był wtedy doświetlony, więc się pytam przewodnika:
Ja: Gdzie jest ten grób?
Przewodnik: No tu, nie widzi Pan?
Ja: Nie.
Przewodnik: No tu. O widzi Pan, tu jest wyrzeźbiona noga ….
Ja: Nie widzę.
Przewodnik: No jest. O a tu jest miecz!
Ja: Nadal nie widzę.
Ludzie: Jest, jest. O tu coś widać.
Żona: Naprawdę? Nie widzisz tego? Ja wyraźnie widzę rycerza.
Kolega: Emil, ja też widzę. O tu mu sztylet sterczy.
Ludzie: Tak, to ewidentnie jest rycerz.
Teraz sfotografowałem ten, dobrze już oświetlony, kamień i wiecie co?
Nadal nic tu nie widzę ….
Ratusz w Sandomierzu
Wzniesiony w 1349 roku, wkrótce po najeździe Litwinów. Pierwotnie gotycki, był budowlą na planie kwadratu zwieńczoną wysoką, ośmioboczną wieżą. W XVI wieku został rozbudowany w stylu renesansowym, w formę wydłużonego prostokąta.
Zamek królewski w Sandomierzu
W XIV wieku z fundacji króla Kazimierza Wielkiego na miejscu drewnianego grodu wzniesiono murowaną gotycką budowlę z wieżą obronną. Kronikarz Janko z Czarnkowa wymienia sandomierski zamek wśród 32 innych wystawionych z polecenia króla w ramach akcji wzmocnienia obronności kraju.
Dziś zamek jest siedzibą MUZEUM ZAMKOWEGO W SANDOMIERZU.
Kościół pw. Świętego Ducha w Sandomierzu
Kościół położony jest w obrębie Starego Miasta, tuż obok Bramy Opatowskiej, ufundowany w 1292 roku dla Zgromadzenia Kanoników Regularnych Świętego Duch, czyli Duchaków, przez kasztelana krakowskiego Żegotę.
W tworzącym kopułę zwieńczeniu ołtarza widać grupę trzech aniołów, z których środkowy stoi na obłokach i trzyma w dwóch rękach dość duży krzyż Duchacki.
Ołtarz Główny z 1770 r. ma charakter barokowo-rokokowy i jest przykładem sztuki iluzjonistycznej.
Brama Opatowska
Zwieńczona renesansową attyką, gotycka brama z XV wieku. Jako jedyna, z czterech historycznych bram, zachowana do dzisiaj.
Karawaka ..... covidowa
Piekny, wykonany z drewna iroko pomnik szaleństwa, jakie spadło na świat w trzeciej dekadzie XXI wieku.
Kiedys takie krzyże były stawiane jako ochrona przed zarazą, morowym powietrzem czy epidemiami.
Furta Dominikańska - Ucho Igielne
Ostatnia zachowana furta w murach miejskich Sandomierza. Służyła do komunikacji pomiędzy braćmi z dwóch klasztorów dominikańskich, z których jeden był poma murami miejskimi.
Dziś wiedzie przez furtę dogodna droga do wąwozu Świętego Jakuba i wąwozu Królowej Jadwigi.
Dworek Skorupskich
Jeden z nielicznych, zachowanych przykładów dworku podmiejskiego w Sandomierzu, położony w pobliżu murów miejskich.
Dzisiejsza nazwa, Dworek Ojca Mateusza, sugeruje że dworek ma jakiś związek z tym serialem. I być może miał, biorąc pod uwagę jego położenie.
Kurozwęki
Zamek rycerski nad Czarną zbudowany przez Kurozwęckich w 2 połowie XIV wieku na planie owalnym z wieżą bramną, otoczony fosą.